Pytanie wydaje się proste, ale w rzeczywistości odpowiedź nie jest tak oczywista. Po pierwsze trzeba ustalić o jaką masę pytamy.

Najprostszy podział masy samochodu to:

• - masa własna,

• - rzeczywista masa całkowita,

• - dopuszczalna masa całkowita.

Natychmiast pojawia się problem definicji tych pojęć. Definicja powinna być krótka, ścisła, a przede wszystkim jednoznaczna. Aby tak było definicja musi być przypisana do określonego okresu czasu i terytorium.

Obecnie obowiązujące w Polsce prawo o ruchu drogowym określa te masy w Obwieszczeniu Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 marca 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2022 r. poz. 988, Dział I, art.2, poz 53-56).

Zacznijmy od końca. Definicja dopuszczalnej masy całkowitej (w skrócie dmc) nie budzi wątpliwości. Według w/w prawa jest to "suma masy własnej i dopuszczalnej ładowności".

W tej sytuacji należy przytoczyć kolejne dwie definicje.

1. Masa własna - "masa pojazdu z jego normalnym wyposażeniem, paliwem, olejami. smarami i cieczami w ilościach nominalnych, bez kierującego,"

2. Dopuszczana ładowność -"największa masa ładunku i osób, jaką może przewozić pojazd po drodze"

Wartości liczbowe tych parametrów ustala konstruktor pojazdu (producent), a potwierdza je

instytucja wykonująca badania homologacyjne w obszernym dokumencie jakim jest Świadectwo homologacji typu. Wartości te są następnie wpisywane w dowód rejestracyjny każdego samochodu.

Wielkość masy własnej oraz dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu jest zazwyczaj publikowana przez producentów w firmowych broszurach informacyjnych (prospekty, cenniki itp.) pojazdów oferowanych do sprzedaży.

W sytuacji, gdy pojazd się porusza musi być w nim kierowca i wówczas jego masa jest większa. Uwzględnia to Dyrektywa 95/48/EC Unii Europejskiej, która definiuje masę własną pojazdu, wliczając w nią również masę kierowcy (przyjmuje się, że kierowca waży średnio 75 kilogramów).

Spośród w/w definicji to masa własna pojazdu nie jest jednoznacznie określona. Polskie Prawo o ruchu drogowym określa kompletny pojazd w stanie nieruchomym. W skład masy własnej wlicza się obecnie pełny zbiornik paliwa i całe wyposażenie standardowe. Wymogi Unii Europejskiej powodują dodanie do masy własnej dalszych kilogramów, ale bez zmiany tej nazwy. Nie wszystkie kraje europejskie należą do UW.

Sytuacja się więc komplikuje. Znam kierujące panie o "masie własnej" 50 kg, a kierowcami bywają też panowie o masie ponad 120 kg. To nie jest jedyny powód zamieszania.

Producent samochodów od zawsze był zainteresowany podawaniem możliwie małej masy własnej swoich wyrobów. To przecież jeden z elementów walki z konkurencją. Mniejsza masa oznacza mniejsze zużycie paliwa i krótszy czas rozpędzania. W cenniku czy w prospekcie konkretnego modelu znajdziemy wielkość jego masy własnej i będzie to

tzw. golas, którego prawie nikt nie kupuje. Klient będzie namawiany na kilka drobiazgów jak np. klima, większe koła o atrakcyjnym wzorze, szyberdach, hak itp. Poza kosztem zakupu tych dodatków powiększy się masa pojazdu, co z kolei podniesie koszty eksploatacji (paliwa).

Problemy z ustaleniem wielkości masy własnej ujawniają się także przy porównaniu różnych źródeł. Na różne rynki dostarcza się te same pojazdy w różnych standardowych kompletacjach, więc i wartości masy własnej będą się różniły. Należy też pamiętać o dokładce tych 75 kg z UE, bo nie wszyscy o tym informują. W Szwajcarii samochody są więc lżejsze.

Tak sytuacja wygląda współcześnie, ale nie zawsze tak było. Przeglądając starsze publikacje i dokumenty można łatwo dostrzec zarówno inne definicje masy własnej jak i lżejsze konstrukcje starszych modeli samochodów.

Wspomnę tu o polskiej definicji masy własnej z lat 50. ubiegłego wieku. Zamieszczam cytat z książki p/t Samochody osobowe - opisy techniczne (Praca zbiorowa) wydanej w 1958 roku przez Wydawnictwa Komunikacyjne str. 61 "Ciężar własny samochodu - jest to określany w kG sumaryczny ciężar podwozia i nadwozia samochodu (tzw. suchy ciężar pojazdu)". Definicja ta została rozwinięta w popularnym wówczas corocznym wydawnictwie p/t Kalendarz Informator Samochodowo - motocyklowy na 1958 rok. Cytat ze str. 136 "Ciężarem własnym samochodu nazywa się ciężar samego tylko samochodu, bez obsługi, bez ładunku oraz bez wyposażenia. Do wyposażenia zalicza się tu również koło zapasowe, narzędzia, paliwo i smary," W niektórych krajach do masy własnej doliczano 5 litrów paliwa, a w innych połowę zawartości zbiornika.

Dla porządku przypomnę, że w tamtym czasie układu jednostek SI jeszcze nie było. a obowiązywał układ MKS. Nie będę tu robił wykładu z fizyki o różnicy między masą a ciężarem.

Na bazie tej definicji współczesne samochody też będą lżejsze. Starsze samochody (oldtimery i youngtimery) rzeczywiście były lżejsze od aktualnych. A dlaczego? - o tym w drugiej części tego artykułu.